De völle leavens van de Oostendorper Watermölle

De oorsproonkelike mölle.

De Oostendorper watermölle hef nich aaltied op de dizzertiedse stea stoan.

Van oaldsher lig hee tusken de Lankheterbrugge en de Veddersbrugge. Dizze mölle mut toozet wean umtieds 1400, noadat deur toodoon van Deaventer de Buurserbek en de Vedde met mekaar verboonden zeend. Oawerbliefsels van de mölle van oaldsher bint biej bedrievigheden doomoals an de Buurserbekke in de tweentiger joaren en dertiger joaren van de vurige eeuw nog veur ’n droad kommen in de gedoante van zwoare eeken bölken.

In ’n rapport van 17 februarie 1545 van de keizerliker kommissaris Jan van Oostendorp, wat ’t domeingood angeet in ’t ambt Hoksebarge, wördt neumt dat de mölle zich in ‘n onmeunig schödderigen stoat toohoald. Tiedens de Gelderse oorlöge (1510-1528) hef de mölle slim te lieden had. De ölliemölle is zölfs gladdendaals verbraand: d’r is allenig nog ’n huuske zoonder dak en ’n oart van verbraande poale oawer. Op anrekkemodoasie van ’n timmerman Jan van Tinbergen wodt de mölle wier opbouwt noabiej ’t eerve Oostendorp, de rechtervoortse stea en op 18 september 1548, in de herfstmoand, wodt ’t eerste groan wier vanniejs maalt.

Bliekboar is de road van Jan van Tinbergen nich zo good, waant voalgens de rentmeisterrekkening van 1562/1563 is d’r in dee joaren al maleur met de ölliemölle. Doarin steet n’n betaling an Albert Smit neumt, veur veer zwoare aankers in de ölliemölle, umdat dizzen gevöarlik an ’t oaverhangen is noar de möllenkolk.

Oorlogsgeweald

Doarneungst lig de mölle ok nog ’n moal an n’n duurgoande stroatweg en met de doar veurbiejgoande soldoaten in de tied van den Tachtigjoarigen Oorlog (1568-1648) zit de probleamen lellik in ’n knup. De mölle is regelmoatig ’t mikpeunt van ’t oorlogsweald. As gevolg doarvan is d’r neet biester völle van de klaantenkreenk oawerbleven, zoodat de mölder Lucken ten Oostendorpe gin pacht meer broeken te beköstigen. En zodöanig mut ’n rentmeister van Twente in 1600/1601 opteken’ dat de watermölle volständig kortmaakt is en de koorn- en ok de ölliemölle in ’n kolk bint daalpleert.

Dizzen belmeundigen toostand blif völle joaren wieders vedan bestoan.

Op 2 augustus 1633 krig ritmeester Ripperda, zön van Unico Ripperda, van de Ridderschop en Steden permissie um de watermölle wieder op te bouwen teagen ’n joarlikse vergoding van n’n halven goaldgeulden. Op de notuuln van de vergadering van de marke Langelo van 7 september 1634 steet daalschreven dat Willem Ripperda zeuventeen stammen löt houwen veur ’t timmeren van n’n watermölle.

Hee löt de mölle wiederopbouwen met dree oonderslag radern en ’n boavenslagrad veur de angeleagenheid dat de Buurserbekke zowat dreug keump te stoan, dan kan hee toch nog vedan blieven maaln.

Ofloaten en restaurazie

In de eeuwen dee voalgt is d’r reagelmoatig n’n umschikking van eigenaar. Tut ’t eand van de neegenteende eeuw kan de mölder leaven van ’t weark op de mölle. Duur de industrializazie kunt ze de konkurrensie nich länger anhoalden en de mölle zeenkt leager en leager. (Foto Oostendropse pentekening).

Roond 1930 wodt de in verval kommende öliemölle op andringen van de Oudheidkamer Twente nog ’n moal restaureert deur de mölder Ten Have en op 3 julie 1931 wier gangs maakt.

Tusken 1910 en 1930 veraanderd de koornmölle beheurlik. In dat tiedsbestek wodt ’t boavenslagrad vot haalt, ’t anheurige steenkoppel wodt nichterum anhoalden. Ok wodt de zuudgeavel van de koornmölle van ’t rechtopstoande plaankenschot ofhaalt, zo kenteekend veur völ van de Twentse watermölle.

De tookommende restaurazie gebeurt in 1950 um readen dat in ’n nachte van 8 februarie 1946 ’t möllengedoonte deur de brusk streumde bekke zwoar wodt beschaandeleert, woarbiej de ölliemölle kompleet vot wodt speult.

Duur bouwmeister Jan Jans wodt de ölliemölle wiederopbouwt en de koornmölle daalhaalt en vanniejs opbouwt, mear an ’t binnenweark van de mölle gebuurt niks.

Noa disse restaurazie in Saksische stiel, woar nich elkeen entoesiast oawer is, vanweagens ’t Anton Piek liekende oetzeen, wodt de duuren ofslotten en is de watermölle nich wieders in gebroek. Aandermoals is ‘t in verval kommen.

Zoat ’t vrooger was

Vuureerst in 1985 wodt de leu zik bewust van wat d’r biejnoa verspölt is. D’r is n’n grooten oetschötte doan en de mölle wodt wier in zien oale toostaand terugge zet. In de bleuimoand mei wodt dit historiese bouwweark officieel vanniejs lösdoan.

De oaldgedeenden, dee in de mölle wearkt, doot d’r bod van dat doomoals n’n zaagmölle oonderdeel is van ’t geheel en al. ’n Aandriefrad in de koornmölle löt oawer n’n oondergroondse verbeending n’n zaagmesjien wearken op de stea woar as now ’t restauraant steet. N’n foto oet ’n aanvaank van de vurige joarhoonderd duud doar op.Mer in ’t beukske ‘De Twentsche watermölle’ van G. J. ter Kuile oet 1922 steet, dat de watermölle oawer de oondergroondse verbeending n’n dienamo löt dreaien dee zoargt veur ’t elektries in de woonstea van de mölder. ’t Geval dat in gin eankel schriftstuk bod wodt doan oawer disse dubbele mölle van n’n zaaginstallasie, verstearkt ok disse leste argumeantatie. (Foto Dynamowiel)

Vandaag an ’n dag warkt d’r roem twintig vriejwilligers dee de möllns dreaiend hoalt woartoo twee bekwoame mölders, een in de opleiding en ’n koppel roondleiders dee ’n vertealsel doot oawer de mölle.

Tekst en foto's: Marcel Mentink

Vertaling: Martin Peters